Kazalar, çocukluk çağındaki ölüm nedenleri arasında beşinci sıradadır. Düşmeler en sık rastlanan yaralanma sebebi, trafik kazaları ise en ölümcül olanıdır. ABD'de her dört çocuktan biri yılda bir kez ev kazasına uğrayarak tedavi görmektedir.
Yine her yıl 14 yaşın altındaki yaklaşık 12.000 çocuk kazalardan dolayı hayatını kaybetmekte, 50.000 çocuk ise sakat kalmaktadır. Türkiye’de de Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre, kaza sonucu ölümler ilk beş ölüm nedeninden biridir.
Kaza tipleri:
Ev kazası tiplerini 0-6 yaş grubu çocuklar arasında değerlendirdiğimizde; Dünya’da ve ülkemizde yapılan bir çok araştırmaya göre bu yaş grubu çocuklar arasında en sık görülen ev kazası tipleri düşmeler, yanıklar, zehirlenme, suda boğulma, yabancı cisim yutmaları, evcil hayvan ısırıklarıdır. Yapılan araştırmalarda çocuklardaki kazanın oluş şekli ve tipleri yaşla değişiklik göstermiş ve bu değişikliğinde çocuğun yaşına uygun fizik, sosyal ve hareket gelişim düzeyi ile bağlantılı olduğu vurgulanmıştır. Bir yaşından küçük çocuklarda boğulma ve solunum yollarına yabancı cisim kaçması, 1-4 yaş arasında düşme, çarpma, suda haşlanma, ateşle yanma ve zehirlenmeler daha sık görülmektedir. 2-4 yaşlarında temizlik maddeleri ve ortada bırakılan ilaçlar, 5 yaşından sonra ise dolapta ve yüksekte saklanan ilaçlarla zehirlenmeler artmaktadır. Unicef’in 2003 yılındaki araştırmasında kazaya uğrayan 0-6 yaş arası çocuklarda en fazla rastlanan kaza tipi düşmeler (%63), yanıklar (%16), araba kazaları (%7) ve zehirlenmeler (%4.4) izler.
Düşmeler: Düşmeler daha çok masa, koltuk, mama sandalyesi gibi eşyalardan, merdivenden, ranzadan, beşikten, balkon ve pencereden, kaygan ve uygun olmayan zeminden, yürüteçlerden düşme ile olmaktadır. Ayrıca çocukların bilinçsizce taşınması, salıncaklarda kontrolsüz sallanması,yüksek kapı eşikleri, uygun aydınlatılmayan mekanlarda düşme sebepleri olabilmektedir. Çocukların kavrama yetenekleri ve tehlikeyi önleyecek vücut koordinasyonlarını henüz kazanamamış olmaları ve kaygan zeminde ani ve hızlı hareket etmeleri, mobilyaların üzerine çıkmak istemeleri ve bunların üzerinden atlamaları, küvetler, merdivenler, düşmeye sebep olan en önemli nedenlerdendir.
Yanıklar: Yanıklara bağlı ölümler, kaza sonucu ölümler arasında 3. sıklıkta görülmektedir. Yanıklara bağlı ölümler, 5 yaş altı çocuklarda tüm kaza sonucu ölümlerin%20’sini oluşturmaktadır.Yanık tiplerini; alevlerin oluşturduğu yanıklar, sıcak su ve sıvıların meydana getirdiği yanıklar(haşlanma), kimyasal yanıklar ve diğer yanıklar olarak sıralayabiliriz. ABD’de yapılan bir çalışmada yanıklara bağlı olarak meydana gelen olguların%68′inin 6 yaş altındaki çocuklar olduğu belirlenmiştir. Türkiye’de Gülhane Askeri Tıp Akademisine son 10 yıllık sürede başvuran 5264 yanma olgusunda görülen haşlanma vakalarının%95′inin evde meydana geldiği görülmüştür. Genellikle banyo ve oturma odasında özellikle kahvaltı sırasında sıcak sıvıların dökülmesi sonucu oluşmuştur.
Zehirlenmeler: Zehirlenmeler, zehirli maddelerin aşırı dozda alınmasına bağlı olarak organizmada ölüme kadar gidebilen çeşitli zararların ve fonksiyon bozukluklarını ortaya çıkması ile oluşmaktadır. ABD’de yılda bir milyondan fazla çocuk zehirlenmekte ve bunların%90′ı ev ortamında oluşan sebeplerden meydana gelmektedir. Zehirlenmeler emekleme çağı ile 5 yaş arası çocuklarda sık görülen ev kazasıdır. Bu yaş grubu çocuklarda fazla merak, öğrenme isteği, buldukları her şeyi ağızlarına götürme ve büyükleri taklit söz konusudur. Açıkta bırakılan ilaç veya benzeri zehirli maddenin çocuk tarafından yenilmesi, içilmesi ciddi sonuçlara veya onun ölümüne neden olabilir. Ayrıca ülkemizde soba tütmesi, gazlı ocaklar, ve şofben kullanımına bağlı, dumandan boğulma ve karbonmonoksit zehirlenmeleri de sık görülmektedir.
Boğulmalar: Boğulmalar, suda boğulma başta olmak üzere taneli gıda ve besin maddeleri ile yabancı cisim yutmalarından dolayı meydana gelen boğulmalar, yanlış yatış, duruş sebebi ile boğulma ve diğerleri olarak sıralanabilir. ABD’de yılda ortalama 8000 boğulma olayı meydana gelmekte ve bunun%40′ı 4 yaş ve altı çocuklarda görülmektedir.
Suda boğulmalar: Banyo küvetleri, evde kullanım için biriktirilen suların doldurulduğu geniş kaplar, kovalar, tuvalet kozetleri, bahçede yağmur ve/veya sulama alanları ile oluşan havuzcuklar ile özellikle yüzme havuzlarından kaynaklanmaktadır.
Çocukların suda oynamayı sevmeleri, 4-5 yaşlarına kadar sudan korkmamaları, özellikle hiçbir tehlikenin farkında olmayan 1-3 yaş arası çocukların (ki bu yaşta hiç yüzme kabiliyetleri yoktur) iç güdüsel olarak sıcak banyo küvetlerine, yüzme havuzlarına, büyük su birikintilerine atlamaları, onları boğulma riski ile karşı karşıya bırakmaktadır.
Taneli Gıda ve Besin Maddeleri ile Yabancı Cisim Yutmaları Sebebiyle Meydana Gelen Boğulma: Çocuk doğduğu andan itibaren etrafını, çevresindeki objeler ve herşeyi tanımak ister ve iç güdüsel olarak bunu dokunarak, ağzına alarak yapar. Özellikle de emeklemeye başlaması ile evde pek çok yere ulaşabileceğinden risk artar. Boğulmalara daha çok leblebi, fındık, fıstık, draje şeklindeki şekerler gibi küçük taneli sert yiyecekler, kabuklu yiyeceklerin kabukları gibi gıda maddelerinin dışında madeni para, bilye, küpe vida gibi objelerden dolayı yabancı cisim yut
Kaza nedenleri:
Çocuklar, çevrelerindeki nesnelere aşırı ilgi gösterdikleri ve merak ettikleri için kazalara maruz kalıyor. Çocukların, çevrelerini öğrenmek, büyüklerini taklit etmek, dünyayı tadarak tanımaya çalışmak, tehlikeyi değerlendirememek, anlama kabiliyetlerinin kısıtlı olması gibi özelliklerinin yanı sıra;
- El ve vücut becerileri yetişkinlerden azdır.
- Görme alanları yetişkinlerden daha dardır.
- Vücut oranları yetişkinlerden farklıdır. Örneğin kafaları daha büyüktür, dar alanlara kolayca sıkışabilirler.
- Vücutlarının ağırlık merkezi başa daha yakın olduğu için tepetaklak düşebilirler.
- Ev aletlerinin kabloları, prizler, musluklar ilgi alanlarıdır.
- Delik ve küçük aralıklara çivi, firkete, tel, kibrit çöpü gibi nesneler sokmaya bayılırlar.
- Sıcak cisimlere yapışıp yanabilirler.
- 1-3 yaş arası çocuklar (yüzme bilmemelerine rağmen) sıcak banyo küvetlerine, yüzme havuzlarına, büyük su birikintilerine atlamayı severler, bu nedenle boğulma riskleri daha fazladır.
Kazadan korunmanın yolları:
- Bebeğinizi arabada asla kucağınızda taşımayın
- Bebeğin boynuna emzik, kolye, incik-boncuk, çengelli iğne ya da buna benzer şeyler asmayın. Bebeğinizi evde, arabada v.s. asla yalnız bırakmayın.
- Bebeği zeminden yüksek bir mekanda yalnız bırakmayın.
- Bebeğinizle beraber uyumayın. Bebeğiniz kendi yatağında uyumalıdır.
- Karyolanın üzerinde cibinlik kullanılıyorsa gergin ve destekli olmasına dikkat edilmelidir.
- Bebeğiniz emeklemeye başladıktan sonra merdivenlerin başına ve sonuna, riskli olan oda kapılarına engeller koyun
- Tüm elektrik prizlerini özel kapaklarla kapatın.
- Kibrit, çakmak, ateş yakma gereçlerini ortada bırakmayın
- Yemek yerken ayakta dolaşmasına izin vermeyin, havuç, ayva gibi sert yiyecekleri 3 yaşından önce eline vermeyin.
- Bebek veya çocuğunuzun oynadığı oyuncakların yaşına uygun olmasına dikkat edin ve bunları düzenli olarak kontrol edin.
- Bir çocuk için araçta en güvenli yer arka koltuktur. 11 yaşına kadar çocukların arabanın arka koltuğunda oturması uygundur.
- Dış kapınızı daima kilitli tutun.
- Temizlik malzemelerinin (kezzap, çamaşır suyu vs) daima kilitli dolaplarda olduğuna emin olun.
- Özellikle ilaçları, zehirlenmeye yol açabilecek diğer maddeleri üst dolaplarda ve kilitli tutun.
- Halı ve kilimlerin kaymasını önlemek için, bunların altına özel kaymayı önleyen malzemeler koyun.
- 4 yaşından önce çocuklara yüzme öğretilmemeli, sadece tecrübeli kişiler tarafından yüzme öğretilmelidir.
- 12 aydan küçük çocuklar bisiklet ile taşınmamalıdır.
